De Topcare scholing is een intensieve training, waarin mbo- en hbo-medewerkers onderzoeksvaardigheden leren die ze in hun eigen praktijk kunnen inzetten. Afgelopen jaar gingen de eerste twee pilots van start, waarvan een bij zorgorganisatie Atlant Heemhof. Hoe hebben de medewerkers van Atlant de pilot ervaren?
Loes van Dusseldorp is verplegingswetenschapper Topcare bij Atlant, en begeleidde de medewerkers tijdens de pilotperiode vanuit haar rol als onderzoeksbegeleider. ‘Vanuit het Topcare gedachtegoed is het belangrijk dat medewerkers leren nieuwsgierig te zijn naar de zorg en het dagelijks werk, en kritische vragen leren stellen. Daarom is het goed dat medewerkers onderzoeksvaardigheden aanleren.’
Hoe zag de pilot eruit?
‘We zijn een jaar geleden gestart. Op dit moment evalueren we de pilot. Het gezelschap was heel gevarieerd: een diëtist, logopedisten, muziektherapeut, zorgmedewerkers van zowel een klinische afdeling als van de dagbehandeling. Er deden vier mbo-medewerkers en zes hbo’ers mee. Uit deze groep kwamen vier trajecten voort, waarbinnen de medewerkers op basis van een vraagstelling bij cliënten nagingen hoe zij de zorg ervaren. Ze hebben bijvoorbeeld onderzocht hoe het binnen Heemhof gaat met de eigen regie van cliënten tegenover hun slaap- en waakritme, of het gebruik van “glijzeilen” bij de zorg voor cliënten met de ziekte van Huntington. Dit was vaak heel praktisch: hoe vaak wordt zo’n zeil gebruikt? Waarom wordt het gebruikt en kan het anders, of beter?’
‘Voor veel medewerkers was deze manier van werken nieuw. Hbo’ers zijn meestal wel bekend met onderzoek doen, maar zorgmedewerkers van niveau 3 of 4 meestal niet. Zij leerden tijdens de pilot veel nieuwe vaardigheden: nieuwe begrippen, maar ook hoe je vragen stelt. Mensen werken vaak vanuit wat ze al weten, maar is de manier waarop we het altijd doen wel de juiste? Zou er misschien een andere oplossing zijn? Hier lazen ze ook literatuur over.’
Hoe was het voor de medewerkers om aan de pilot mee te doen?
Dorien Bos is medewerker maatschappelijke zorg op de dagbehandeling van Atlant. Haar collega Marije Verhoef is Eerst Verantwoordelijk Verzorgende. Beide collega’s hebben een mbo-opleiding, en deden tijdens de pilot voor het eerst onderzoek. Dorien: ‘We hebben het programma van de dagbehandeling onderzocht. Wij kunnen namelijk wel vinden dat er een bepaald programma moet zijn, maar hoe ervaren de cliënten dat eigenlijk? Op basis van het onderzoek zijn we erachter gekomen dat het programma voor de cliënten te druk was.’
Marije: ‘Ik heb veel geleerd: het niveau en de terminologie waren compleet nieuw voor me. We merkten dat we al snel suggestieve vragen gingen stellen. De kunst was om objectieve en open vragen te maken. “Wat vindt u ervan, kunt u een voorbeeld geven van hoe het anders zou kunnen?” We merkten dat de cliënten het onverwacht leuk vonden om mee te doen. We hebben ze vóór ieder interview uitgelegd wat onze vraagstelling was en welke stappen we zouden doorlopen.’
Wat heeft de pilot opgeleverd?
Dorien: Ik denk dat er ruimte is gecreëerd in iets dat normaal volgens een vast patroon verloopt. Dat medewerkers met een hbo- en mbo-achtergrond samen aan het onderzoek werkten, gaf “wakkerwordmomentjes”. Je stond samen voor een dilemma en kon elkaar uitleggen hoe je daar tegenaan keek. Aan de andere kant was het ook goed dat we af en toe apart werkten, want voor de hbo’ers was het niet zo boeiend om met onze basisvragen bezig te zijn. En voor ons waren de theoretische discussies weer niet altijd leuk.’
Marije: ‘Met deze manier van onderzoek realiseer je vernieuwing. Dat is goed om hospitalisatie te voorkomen. Je stelt je onafhankelijk op, en staat bewust stil bij wat verbeterd kan worden. Het is heel goed om terug te gaan naar het begin: waarom doen we dingen eigenlijk zo? We stelden open vragen en kregen dus ook open antwoorden terug. Deze manier van werken willen vasthouden: we maken elkaar erop attent als we terugvallen in oude patronen.’
Zou je de Topcare scholing aan andere centra aanraden?
Dorien: ‘Zeker! Ik ben blij met de scholing. Je wordt aangezet tot vernieuwend denken: kan het ook anders? Binnenkort komt de evaluatie, en ik hoop dat er een vervolg komt. Ik wil graag getriggerd worden om te blijven vernieuwen. Ik denk dat Atlant er wel voor openstaat om dit op te pakken.’ Marije: ‘Zorg wel dat je je goed voorbereidt als je de scholing gaat doorlopen. Dat geldt ook voor de hbo-groep. Je moet het immers in je reguliere werktijd invoegen, wat betekent dat je sowieso extra werk hebt. Je moet dus wel zeker weten dat je het wilt doen. Het is ook iets compleet nieuws: je moet echt weer terug naar school. Dat kan zwaar zijn, maar het is ook heel leuk.’
Loes: ‘Op dit moment zijn we aan het kijken wat de pilot ons heeft opgeleverd en wat we verder willen. Het is sowieso goed dat onze medewerkers hebben gezien wat je met een onderzoek allemaal kunt doen. De meeste zijn heel enthousiast. Met hen zou ik hier graag mee verder willen.’