In april heeft de Friese woonzorginstelling Noorderbreedte/Toutenburg een leertraject afgesloten in het kader van de Topcare-scholing Goed, beter, best: Leertraject Onderzoeksvaardigheden en onderzoekend werken. In dit traject, dat in oktober 2020 van start ging, leerden medewerkers hoe zij onderzoek kunnen doen en voegden zij de daad bij het woord.
Noorderbreedte/Toutenburg is gespecialiseerd in de zorg en behandeling van ouderen met gerontopsychiatrische problemen en met het syndroom van Korsakov. Gea van Dijk, beleidsmedewerker bij Noorderbreedte en Associate Lector “Ouderen met psychische problemen” bij NHL Stenden Hogeschool: ‘Twee groepjes van drie medewerkers - vier zorgmedewerkers, een fysiotherapeut en een logopedist - kregen onderzoeksscholing en hebben gezamenlijk onderzoek gedaan. Daarbij was het de bedoeling dat ze met elkaar tot een onderzoeksvraag kwamen waarmee ze aan de slag gingen.’
Voelt u zich veilig? Waarom doet u zo?
Onder de titel Voelt u zich veilig? deed één groepje onderzoek naar de vraag welke factoren een rol spelen bij het creëren van een veilige leefomgeving voor de bewoners van Toutenburg. Het andere groepje deed onderzoek naar de vraag welke factoren van invloed zijn op een plotselinge negatieve gedragsverandering bij de bewoners. De titel van dit onderzoek was: Waarom doet u zo?
Andere collega’s betrekken
Onderzoek wordt volgens Gea vaak met onderzoekers van universiteiten geassocieerd. ‘Dit leertraject had echt tot doel de medewerkers zelf onderzoek te laten doen. Samenwerking binnen de groepjes was daarbij heel belangrijk, vanuit het idee dat medewerkers elkaar kunnen stimuleren en helpen. Daarbij kregen ze de nodige ondersteuning. Ook is het de bedoeling dat het onderzoek straks wordt voortgezet, en dat de medewerkers daarbij ook andere collega’s gaan betrekken.’
Laagdrempelige begeleiding
De twee onderzoeksgroepjes werden begeleid door medewerkers van Noorderbreedte. ‘Ik heb zelf, naast het geven van scholing, een groepje begeleid’, aldus Gea. ‘Het andere groepje werd begeleid door een specialist ouderengeneeskunde. Maar de begeleider had ook iemand anders kunnen zijn. Bijvoorbeeld een van onze psychologen of geestelijk verzorgers; mensen die affiniteit en ervaring hebben met het doen van onderzoek. Het mooie van deze manier van begeleiden is dat je elkaar kent. Daardoor kun je elkaar gemakkelijk benaderen.’
Vragenlijst en observaties
Bij Voelt u zich veilig? werkten de medewerkers met een bestaande, gevalideerde vragenlijst. Bij het zich thuis en veilig voelen van de bewoners spelen medewerkers natuurlijk een belangrijke rol. Daarom werd de vragenlijst ook onder hen uitgezet. Het onderzoek Waarom doet u zo? werkte met observaties en vragenlijsten: de medewerkers gingen in de huiskamer zitten om te bekijken hoe bewoners zich gedroegen, de vragenlijsten werden onder de collega’s van de zorg uitgezet.
Bewoners voelen zich veilig
‘Uit het onderzoek naar een veilige leefomgeving bleek dat de bewoners zich niet altijd thuis voelen’, zegt Gea. ‘Maar ze geven ook aan dat niet altijd erg te vinden. Want ze voelen zich wel veilig. En dat vinden ze belangrijker. Uit het gedragsonderzoek bleek dat sommige bewoners zich vervelen. Ze krijgen te weinig prikkels. Daardoor kunnen ze agressief worden of zich afreageren op andere bewoners. Andere bewoners vinden het juist te druk in de woonkamer en krijgen te veel prikkels. In ieder geval is het duidelijk dat medewerkers hierin een belangrijke rol kunnen spelen: zij kunnen op zoek gaan naar voldoende activiteiten voor de individuele bewoners, in de woonkamer een rustige omgeving creëren en de interactie tussen bewoners onderling begeleiden.’
Vertrouwde gezichten
Om bewoners zich thuis te laten voelen is het volgens Gea belangrijk sociale contacten te stimuleren. ‘De nieuwbouw van Toutenburg heeft losse woningen. We gaan, ook in het kader van de nieuwe wet Zorg en dwang, bekijken welke maatregelen voor welke bewoners gelden en hoe we hen gemakkelijker met elkaar in contact kunnen brengen. Verder vinden de bewoners het fijn om vertrouwde gezichten te zien: dit is van belang voor een goede en als veilig ervaren relatie met de zorgverleners. Bij wisseling van zorgmedewerkers en behandelaren is dit dus iets om mee rekening te houden. Wat betreft het gedragsonderzoek moeten we per bewoner in de gaten houden waaraan hij of zij behoefte heeft: soms aan wat meer aandacht of activiteiten, soms juist aan wat minder aandacht of drukte om zich heen.’
Betrokkenheid
Beide groepjes presenteerden hun onderzoek aan alle medewerkers van Toutenburg. Gea: ‘Ik merk dat onderzoek door collega’s tot grotere betrokkenheid leidt, dan als er een extern onderzoek wordt gepresenteerd. En het mooie van onze onderzoeken vind ik dat de resultaten meteen handvatten bieden om in de praktijk mee aan de slag te gaan.’
Corona
Bijzonder was dat dit leertraject middenin de coronacrisis plaatsvond. ‘De scholing deden we volledig online’, aldus Gea. ‘Dat ging prima. En omdat onze collega’s hier ter plekke zorg verlenen konden ze hun onderzoeken gewoon in de praktijk uitvoeren.’