Het moest anders in de verpleeghuiszorg. Niet de regels en de organisatie centraal, maar het leven en welzijn van individuele mensen. De beweging Radicale vernieuwing verpleeghuiszorg; van regels naar relaties bewijst dat het ook anders kan. Projectleider Eva van Zelm over de vier jaar dat deze beweging gaande is, de veranderingen in de praktijk en over het boek dat erover verscheen.
Wat is het doel van de beweging Radicale vernieuwing verpleeghuiszorg; van regels naar relaties?
Eva: ‘Met Radicale vernieuwing verpleeghuiszorg willen wij van binnenuit een beweging tot stand brengen. Inmiddels zijn we uitgegroeid tot een netwerk van 24 organisaties, waaronder Topaz, waarbij we ons richten op het bieden van persoonsgerichte zorg. Kortweg, de dingen doen die ertoe doen voor de mensen om wie het gaat. We lopen allemaal tegen vergelijkbare zaken aan, dus het loont om er onderling over uit te wisselen en elkaar te inspireren.’
Op welke manier zijn jullie anders gaan werken?
‘Steeds meer mensen in de organisatie zijn de gang van zaken ter discussie gaan stellen. Waarom doen we dat zo en moeten we het eigenlijk wel zo doen? Een mooi voorbeeld is de overgang van een papieren naar een elektronisch cliëntdossier. Dat was vier jaar geleden bijna afgerond bij Topaz. Maar ik kreeg signalen dat het dossier ingewikkeld en onoverzichtelijk was. Dat viel samen met de start van Van regels naar relaties op onze locatie Munnekeweij. Een goede gelegenheid om ook het cliëntdossier onder de loep te nemen. Van scratch af aan zijn we samen met de bewoners en hun familie het dossier opnieuw gaan opbouwen. In plaats van een beschrijving van wat iemand mankeert, en welke medicijnen hij of zij gebruikt, staat in het nieuwe dossier centraal wie de persoon is, wat hij of zij belangrijk vindt, welke afspraken er gemaakt zijn. Dit sloeg zo goed aan dat dit nieuwe dossier de standaard is geworden binnen Topaz.’
De persoonsgerichte zorg wordt prachtig belicht in het boek waarvoor jij ook bent geïnterviewd. Wat is het voor boek en wat willen jullie ermee vertellen?
'In het boek Wij kunnen toveren! staan 22 interviews – afgenomen door Corine Koole – waarin bewoners, familieleden, verzorgenden, artsen, leidinggevenden en bestuurders over hun ervaringen vertellen met de nieuwe aanpak Van regels naar relaties. Elk verhaal sluit aan bij het leidende uitgangspunt “Wie is die bewoner en wat wil die”. Neem het voorbeeld van Henk. Tijdens een bewonersvakantie was er een bad aanwezig en Henk merkte dat hij dat miste. Voorheen zou iedereen al snel hebben gedacht dat dat nu eenmaal niet kan, maar nu werd er echt gekeken waarom eigenlijk niet. Het bleek dus wel te kunnen. Nu kan Henk op zijn eigen woonlocatie ook weer in bad. Een fundamenteel verschil ten opzichte van hiervoor.’
In het interview met jou in het boek geef je een prachtig voorbeeld van een bewoner die toch mee bleek te willen naar de kermis, nadat jij oog had voor haar onderliggende behoefte. Zie je dergelijke voorbeelden nu meer in de praktijk?
‘Er verandert veel in verpleeghuizen. Dat is niet alleen ingegeven door Van regels naar relaties, maar door de tendens die in de hele maatschappij gaande is. Ook in andere domeinen dan de zorg zie je bijvoorbeeld dat de relaties persoonlijker geworden. En dat er meer bewustwording is op het vlak dat we niet voor de ander moeten denken. Zoals de mevrouw die meeging naar de Kermis. Ja, ze wás ’s avonds onrustig en verdrietig door alle prikkels van die dag maar dat was haar dubbel en dwars waard geweest, zei ze achteraf. Ik had haar ook een fijne dag kunnen wensen en doorlopen nadat ze ‘nee’ had gezegd, dan had ik nooit haar werkelijke behoefte geweten. Laten we dus niet invullen wat goed of niet goed is voor de ander. Het vraagt een grote mate van alertheid om dat te voorkomen. Van nature zijn we daar nu eenmaal toe geneigd.’
Marie-Antoinette Bäckes, coördinator radicale vernieuwing verpleeghuiszorg, zegt in het boek dat ze hoopt op een veenbrand in de verpleeghuiszorg. Is die veenbrand volgens jou inderdaad ontstaan?
‘Ja, dat denk ik wel. De beweging van Radicale vernieuwing verpleeghuiszorg draagt een steentje bij aan de ontwikkeling die in de maatschappij al gaande is. Wij zijn de eerste drie jaar financieel ondersteund door het ministerie van VWS. Nu krijgen we daar nog een fractie van. Maar in aanloop naar de afronding hebben we de aangesloten organisaties benaderd. Van de 50 hebben 25 organisaties ingestemd om zelf financieel bij te dragen zodat het netwerk kan blijven voortbestaan. Dat grote draagvlak is voor mij het bewijs dat het waardevol is wat we doen en dat het bijdraagt aan de behoefte die er is.’
Welke belemmeringen ervaar je nog in de praktijk?
‘De nieuwe manier van werken vraagt om een andere mindset. Overtuigingen zoals “ik heb het altijd zo gedaan” zijn niet in één dag weggenomen. Ik zie het niet zozeer als een belemmering, we moeten kijken hoe we daar samen mee omgaan. Een uitdaging is wel de tijd nemen om te reflecteren met elkaar. Tijd is schaars en vaak een knelpunt, maar het is ook een keuze waar je je tijd aan besteedt. Overleg is een essentieel onderdeel van ons werk. Die momenten moeten we inbouwen.’
Zou Van regels naar relaties ook een criterium van Topcare kunnen worden?
‘Ik denk dat de filosofie van Van regels naar relaties en Topcare elkaar raken. Beide hebben een positief-kritische blik op wat we doen met onderliggend de wens om het zo goed mogelijk te doen. Regels moeten niet leidend zijn maar helpend. Dat geldt ook voor Topcare. Ik denk dat onderzoek goed is, en dat het bij kan dragen maar dat je wel kritisch moet kijken naar de manier waarop en waarnaar je onderzoek doet, en of de uitkomst helpend kan zijn. Ik ga hierover graag een keer met Topcare in gesprek.’
Kijk ook op https://www.radicalevernieuwing.nl