Door dementie (of andere problematiek) kan het gedrag van ouderen voor hun zorgverleners en mantelzorgers soms moeilijk te begrijpen zijn. Door zichzelf terug te zien op video kunnen zorgverleners positieve feedback krijgen op de manier waarop zij de zorg verlenen. Dat is de gedachte achter Video Interventie in de Ouderenzorg (VIO).
In de trailer-video Anders leren kijken, anders leren doen zit de bejaarde Wim met zijn zorgverlener aan een eettafel. Hij is rustig, maar soms kan hij ineens heel boos worden. Dan gromt, knijpt en schopt hij, of hij gooit met spullen. ‘Steeds minder teamleden durven hem nog te verzorgen. Dat maakt de druk alleen maar groter’, vertelt de voice-over. Het probleem is volgens zijn verzorgers vooral dat zijn gedrag onvoorspelbaar is. ‘Hij lacht vriendelijk, maar als je dichterbij komt om te helpen wordt hij ineens boos.’
Wims psycholoog schakelde de hulp in van VIO. Op video kan zijn verzorger terugzien hoe ze aan de eettafel vraagt: ‘Wim?’ Even pauze. Wim kijkt haar aan. ‘Wil je boter op je ontbijtkoek?’ Wim: ‘Ja.’ In de trailer zien we een aantal verpleegkundigen de video analyseren. Wat deed Wims verzorgster goed? ‘Ze wachtte even nadat ze zijn naam zei. Blijkbaar worden dingen soms teveel voor Wim, dan moet je hem even tijd geven.’ Stap voor stap leren de teamleden met behulp van VIO wat werkt in het contact met Wim.
De fasen van VIO
Andrea de Groot is projectmanager bij het expertisecentrum VIO | De Wever. Tijdens een workshop op de praktijk- en wetenschapsdag van Topcare legt ze uit hoe VIO werkt. ‘De interventie bestaat uit een aantal fases. Op het moment dat een cliënt met problematisch gedrag wordt aangemeld, houden we eerst een intakegesprek. Daarin stellen we de hulpvraag van de zorgverlener vast. We maken een eerste video-opname op basis waarvan we een analyse maken van de communicatie, de afstemming en de probleemsituatie.’
Dan wordt een stappenplan uitgezet. In sessies van twee weken worden meer video-opnames gemaakt, steeds gevolgd door videofeedback en een oefenperiode. Andrea: ‘De video-opnames geven zicht op de automatische handelingen van zorgverleners die blijken te werken in de communicatie met cliënten. In de feedback kijken we steeds naar het aandeel van de zorgverlener. Stap voor stap oefenen ze de elementen die wél werken in de praktijk, waardoor ze leren om die ook toe te passen in moeilijkere situaties. De interventie wordt afgesloten op het moment dat de zorgverleners zich bekwaam genoeg voelen met de gedragsstoornissen om te gaan.’
Niet altijd eigen regie
Doordat zorgverleners het gedrag van hun cliënten beter leren begrijpen, krijgen ze meer grip op de situatie. Andrea: ‘In de zorg ligt de focus nu erg op eigen regie. Zorgverleners leren dat ze moeten vragen wat een cliënt wil. Maar mensen met dementie hebben het soms juist nodig dat anderen dingen voor hen doen. Afhankelijk van de fase in het dementieproces kun je vragen: “Het wordt warm, wilt u iets luchtigs aan?”, tot “Wilt u deze of deze broek aan?”. Als zorgverlener moet je weten wat een cliënt qua eigen regie nog aan kan.’
Gedrag beter begrijpen
Door middel van de interventie krijgen zorgverleners zicht op wat een cliënt verdraagt. ‘Als je gedrag begrijpt, kun je de zorg er beter op afstemmen. Je begrijp waarom de ene cliënt met Alzheimer anders reageert dan de andere. Je ergert je minder aan gedrag, omdat je begrijpt dat een cliënt bijvoorbeeld het gevoel heeft grip te verliezen. Als zorgverleners gedrag niet snappen, vullen ze de verklaring voor gedrag in. Ze handelen dan anders dan collega’s, die het gedrag weer op hun eigen manier invullen.’
Zorgverleners gaan door de videofeedback langzaam inzien dat ze positieve invloed hebben op het gedrag van hun cliënten. Dat sterkt hun zelfvertrouwen: het groeit bij herhaaldelijk succes. ‘VIO is dus gericht op gedragsverandering van de verzorgers, niet van de cliënten.’ Een struikelblok is dat verzorgers soms lang wachten voordat ze de interventie inzetten, ziet Andrea. ‘Soms wachten ze een paar maanden voordat ze bij ons komen. Het water staat ze dan al aan de lippen. Je kunt VIO beter al eerder inzetten.’
VIO is erkend en wordt vergoed onder ‘creatieve behandeling’.