Alle noodzakelijke technologische oplossingen zijn er eigenlijk al. En door volop ruimte te geven aan sociale innovaties, is het mogelijk een antwoord te vinden op de grote maatschappelijke opgave voor de toekomst.
De zorg in 2040
Bij Topcare hebben we het graag over de toekomst: een onderzoek vereist al gauw een aantal jaar en we bepalen de strategie tot 2025. Maar wat als we de hengel nog veel verder uitgooien, naar bijvoorbeeld 2040? Professionals, managers en bestuurders kwamen daarvoor bij elkaar in Utrecht: “In ieder geval behoren wíj dan tot de doelgroep!”
Een ongemakkelijk gesprek
Die verre toekomst lijkt misschien nog ver weg, maar de uitdagingen die zich dan zullen voordoen, bezorgen ons nu al de nodige hoofdbrekens. Iedereen kent het rijtje wel: toenemende vraag van zorg, afnemend aantal mensen om die te geven, nog los van alle financiële implicaties. Is technologie een oplossing, of moeten we onze verwachtingen bijstellen of moeten we alles anders gaan doen?
Volgens Mireille de Wee (bestuurder van Mijzo) is er een ongemakkelijk, maar ook eerlijk gesprek nodig. “Dat gesprek gaat over veranderen, over verlies van zekerheden en angst, het leven is niet maakbaar, ook niet in 2040. We zullen moeten accepteren dat ouder worden een verlies op allerlei terreinen van het leven impliceert en dat er grenzen zijn aan de zorg.”
Veelbelovend fieldlab
Vivian Broex (bestuurder van ZorgSpectrum) herkent de uitdagingen waarvoor de sector zich gesteld ziet. Tegelijk is ze positief gestemd: “Alle noodzakelijke technologische oplossingen zijn er eigenlijk al. En door volop ruimte te geven aan sociale innovaties, is het mogelijk een antwoord te vinden op de grote maatschappelijke opgave voor de toekomst.” Om medewerkers – door haar zorgverbeteraars genoemd - zelf de mogelijkheden van technologie te laten ontdekken en omarmen, richtte Vivian Broex één van de locaties van ZorgSpectrum in als fieldlab, een verpleeghuis van de toekomst. De resultaten zijn veelbelovend: er is meer aandacht voor de bewoners, die tegelijkertijd meer autonomie ervaren. Er is ook meer rust en werkgeluk voor de medewerkers.
De laatste van de drie inleiders is Eva van Zelm (projectleider Van regels naar relaties en kleinschalig wonen bij Topaz) en daagt de aanwezigen uit om uit hun comfortzone te komen, hoewel niemand daar nog was na de eerdere prikkelende bijdragen. Volgens Eva vraagt de toekomst om een fundamenteel andere kijk op ziekte en gezondheid. “Een deel van de oplossing schuilt in de eerste plaats in hoe wij kijken naar bijvoorbeeld mensen met dementie.”
Vivian Broex
Van overleven naar betekenisvol leven
Oftewel, fundamenteel anders kijken naar ziekte, gezondheid en zorg. Mireille de Wee stelt dat dat van alle tijden is: vroeger ging de zorg om ‘overleven’, daarna meer om ‘langer leven’. Sinds de levensverwachting aanzienlijk is toegenomen, ligt de focus op betekenisvol leven. Waarom zijn dan zoveel interventies nog gericht op langer leven? In plaats van ‘dagen aan het leven’ toe te voegen, zou het streven moeten zijn om ‘leven aan de dagen’ toe te voegen.
Mensen zullen in de toekomst meer thuis blijven in plaats van intramuraal opgenomen te worden, zo is de verwachting. Dat vraagt empowerment van het sociale netwerk en reablement van de oudere zelf. “Daar hoort ook bij dat we met dingen gaan stoppen, bijvoorbeeld met medicalisering en betutteling. Bij alles wat we doen in de zorg moeten we ons afvragen: voegt dit waarde toe of kunnen we hier net zo goed mee stoppen?”, licht Mireille toe. Natuurlijk zijn daar risico's aan verbonden: “Maar het leven is nu eenmaal niet zonder risico’s.”
Eva daagt uit te schudden aan de boom van de gevestigde orde, om zo ruimte te maken voor wat we als mens echt nodig hebben. Daarbij zijn er niet zozeer antwoorden nodig, maar veel meer het stellen van vragen. Ze citeert dichter Remco Campert: “Jezelf een vraag stellen, daarmee begint verzet. En dan die vraag aan een ander stellen.” En dat is in elk geval precies wat er tijdens de bestuurdersbijeenkomst gebeurde en wat Topcare de komende achttien jaar zal blijven doen!